Monday 28 January 2013

                                       संथ निळे हे पाणी 


संथ निळे हे पाणी
वर शुक्राचा तारा
कुरळ्या लहंरीमधुनी
शिळ घालतो वारा

दुर कमान पुलाची
एकलीच अंधारी
थरथरत्या पाण्याला
कसले गुपीत विचारी

भरुन काजव्याने हा
चमके पिंपळ सारा
स्तिमीत होऊनी तेथे
अवचित थबके वारा
किरकीर रात किड्यांची
निरवतेस किनारी
ओढ लागुनी छाया
थरथरते अंधारी
मध्येच क्षितीजावरुनी
विज लकाकुन जाई
अन ध्यानस्थ गिरी ही
उघडुनी लोचन पाही
हळुच चांदने ओले
थिबके पाणावरुनी
कसला क्षन सोनेरी
उमले प्राणामधुनी

संथ निळे हे पाणी
वर शुक्राचा तारा
दरवळला गंधाने
मओनाचा गाभारा
                                                   - मंगेश पाडगांवकर

Sunday 27 January 2013


                                               ती फुलराणी


हिरवे हिरवेगार गालिचे - हरित तृणाच्या मखमालीचे;
त्या सुंदर मखमालीवरती - फुलराणी ही खेळत होती.
गोड निळ्या वातावरणात - अव्याज-मने होती डोलत;
प्रणयचंचला त्या भ्रूलीला - अवगत नव्हत्या कुमारिकेला,
आईच्या मांडीवर बसुनी - झोके घ्यावे, गावी गाणी;
याहुनि ठावे काय तियेला - साध्या भोळ्या फुलराणीला ?

पुरा विनोदी संध्यावात - डोलडोलवी हिरवे शेत;
तोच एकदा हासत आला - चुंबून म्हणे फुलराणीला-
"छानी माझी सोनुकली ती - कुणाकडे ग पाहत होती ?
कोण बरे त्या संध्येतून - हळुच पाहते डोकावून ?
तो रविकर का गोजिरवाणा - आवडला अमुच्या राणींना ?"
लाजलाजली या वचनांनी - साधी भोळी ती फुलराणी !

आन्दोली संध्येच्या बसुनी - झोके झोके घेते रजनी;
त्या रजनीचे नेत्र विलोल - नभी चमकती ते ग्रहगोल !
जादूटोणा त्यांनी केला - चैन पडेना फुलराणीला;
निजली शेते, निजले रान, - निजले प्राणी थोर लहान.
अजून जागी फुलराणि ही - आज कशी ताळ्यावर नाही ?
लागेना डोळ्याशी डोळा - काय जाहले फुलराणीला ?

या कुंजातुन त्या कुंजातुन - इवल्याश्या या दिवट्या लावुन,
मध्यरात्रिच्या निवान्त समयी - खेळ खेळते वनदेवी ही.
त्या देवीला ओव्या सुंदर - निर्झर गातो; त्या तालावर -
झुलुनि राहिले सगळे रान - स्वप्नसंगमी दंग होउन!
प्रणयचिंतनी विलीनवृत्ति - कुमारिका ही डोलत होती;
डुलता डुलता गुंग होउनी - स्वप्ने पाही मग फुलराणी -

"कुणी कुणाला आकाशात - प्रणयगायने होते गात;
हळुच मागुनी आले कोण - कुणी कुणा दे चुंबनदान !"
प्रणयखेळ हे पाहुनि चित्ति - विरहार्ता फुलराणी होती;
तो व्योमीच्या प्रेमदेवता - वाऱ्यावरती फिरता फिरता -
हळूच आल्या उतरुन खाली - फुलराणीसह करण्या केली.
परस्परांना खुणवुनि नयनी - त्या वदल्या ही अमुची राणी !

स्वर्गभूमीचा जुळ्वित हात - नाचनाचतो प्रभातवात;
खेळुनि दमल्या त्या ग्रहमाला - हळुहळु लागति लपावयाला
आकाशीची गंभीर शान्ती - मंदमंद ये अवनीवरती;
विरू लागले संशयजाल, - संपत ये विरहाचा काल.
शुभ्र धुक्याचे वस्त्र लेवुनि - हर्षनिर्भरा नटली अवनी;
स्वप्नसंगमी रंगत होती - तरीहि अजुनी फुलराणी ती!

तेजोमय नव मंडप केला, - लख्ख पांढरा दहा दिशाला,
जिकडे तिकडे उधळित मोती - दिव्य वर्हाडी गगनी येती;
लाल सुवर्णी झगे घालुनी - हासत हासत आले कोणी;
कुणी बांधिला गुलाबि फेटा - झकमणारा सुंदर मोठा!
आकाशी चंडोल चालला - हा वाङनिश्चय करावयाला;
हे थाटाचे लग्न कुणाचे - साध्या भोळ्या फुलराणीचे !

गाउ लागले मंगलपाठ - सृष्टीचे गाणारे भाट,
वाजवि सनई मारुतराणा - कोकिळ घे तानावर ताना!
नाचु लागले भारद्वाज, - वाजविती निर्झर पखवाज,
नवरदेव सोनेरी रविकर - नवरी ही फुलराणी सुंदर !
लग्न लागते! सावध सारे! सावध पक्षी ! सावध वारे !
दवमय हा अंतपट फिटला - भेटे रविकर फुलराणीला !

वधूवरांना दिव्य रवांनी, - कुणी गाइली मंगल गाणी;
त्यात कुणीसे गुंफित होते - परस्परांचे प्रेम ! अहा ते !
आणिक तेथिल वनदेवीही - दिव्य आपुल्या उच्छवासाही
लिहीत होत्या वातावरणी - फुलराणीची गोड कहाणी !
गुंतत गुंतत कवि त्या ठायी - स्फुर्तीसह विहराया जाई;
त्याने तर अभिषेकच केला - नवगीतांनी फुलराणीला !
                                                                                            _ बालकवी 

Tuesday 15 January 2013

                                  हसऱ्या डोळ्यात 


                                                   तिच्या हसऱ्या डोळ्यात 
                                                   दिसले ते काजळ. 

                                                   तिच्या बुजरया केसांत.
                                                   फसले ते वादळ. 

                                                   तिच्या मुक्या ओठावर 
                                                   भिरभिरला तो शब्द. 

                                                   तिच्या भोळ्या वक्षावर 
                                                   दरवळला तो गंध.
                        
                                                  तिच्या गंभीर हास्यात 
                                                  भिजले ते आर्त.

                                                  तिच्या खंबीर मिठीत 
                                                  जाणवला तो अर्थ.
                                                                               _ सदानंद रेगे 

Monday 14 January 2013


मग


मग माझा जीव तुझ्या वाटेवर वणवणेल!
अन् माझी हाक तुझ्या अंतरात हुरहुरेल!

मी फिरेन दुर दुर
तुझिया स्वप्नांत चूर;
तिकडे पाऊल तुझे उंबऱ्यात अडखळेल!

विसरशील सर्व सर्व
आपुले रोमांचपर्व
पण माझे नाव तुझ्या ओठांवर हुळहुळेल!

सहज कधी तु घरात 
लावशील सांजवात;
माझेही मन तिथेच ज्योतीसह थरथरेल!

जेव्हा तु नाहशील,
दर्पनात पाहशील,
माझे अस्तित्व तुझ्या आसपास दरवळेल!

जेव्हा राञी कुशीत
माझे घेशील गीत,
माझे तारुण्य तुझ्या गाञांतून गुणगुणेल!

मग सुटेल मंद मंद
वासंतिक पवन धुद;
माझे आयुष्य तुझ्या अंगणात टपटपेल
                                          _ सुरेश भट

Friday 11 January 2013


                            या नभाने या भुईला दान द्यावे          


                                           या नभाने या भुईला दान द्यावे                                               
                                           आणि या मातीतून चैतन्य गावे
                                           कोणती पुण्ये अशी येती फळाला
                                           जोंधळ्याला चांदणे लगडून जावे

                                            या नभाने या भुईला दान द्यावे
                                            आणि माझ्या पापणीला पूर यावे
                                             पाहता सुगंध कांती सांडलेली
                                             पाखरांशी खेळ मी मांडून गावे

                                             गुंतलेले प्राण या रानात माझे
                                              फाटकी ही झोपडी काळीज माझे
                                              मी असा आनंदुन बेहोष होता
                                              शब्दगंधे तू मला वाहून घ्यावे
                                                                                         - ना. धों. महानोर

Tuesday 8 January 2013


तोच चंद्रमा नभात


तोच चंद्रमा नभात
तीच चैत्रयामिनी
एकांती मजसमीप
तीच तुंहि कामिनी ! 

नीरवता ती तशीच
धुंद तेंच चांदणे
छायांनी रेखियले
चित्र तेच देखणे
जाईचा कुंज तोच
तीच गंधमोहिणी 
एकांती मजसमीप
तीच तुंहि कामिनी !

सारे जरि ते तसेच
धुंदि आज ती कुठे ?
मीहि तोच तीच तुंहि
प्रीति आज ती कुठे ?
ती न आर्तता उरांत
स्वप्न ते न लोचनी 
एकांती मजसमीप
तीच तुंहि कामिनी !

त्या पहिल्या प्रीतीच्या
आज लोपल्या खुणा
वाळल्या फुलांत व्यर्थ
गंध शोधतो पुन्हा
गीत ये न ते जुळून
भंगल्या सुरांतुनी 
एकांती मजसमीप
तीच तुंहि कामिनी !
                  _ शांन्ता ज. शेळके

                             फुलात न्हाली पहाट ओली


                  फुलात न्हाली पहाट ओलीक्षितिजावरती चंद्र झुले

                  नभात भिजल्या केशरियाचे रंग फुलावर ओघळले

                  रंग फुलांवर ओघळतांना असे जुईला लदबदले

                  गालावरचे निळे गोंदणे पदराभवती घुटमळले

                 निळ्या तिच्या डोळ्यांत कथाई, कुणा कुणाच्या आठवणी

                 एक झोपडी साक्षीमधली करीत बसली साठवणी

                 अशी झोपडी बोलघेवडी पांथस्थाचा पाय अडे

                दाट जोंधळया रानामधला हुरडा पाहून भूल पडे

                 आज तिने कुठल्या सजणाला दूर नभातून बोलविले

                 भरात येउन नग्न शिरीरी उघड्यावरती भोग दिले

                 काचोळीची गाठ सावरीत हळू तयाला सांगितले

                 तिचिया पोटी पाचघडीचे लख्ख चांदणे अवघडले

                 फुलात न्हाली पहाट ओली,  कळीत केशर साकळते
                 गंधवतीच्या मनात राजस एक पाखरु भिरभिरते 
                                               _ ना.धो.महानोर

जन्म

मी न घेतलेतरी मिळाले
कधीच मी जे घेऊ नये
तुही दिल्यावीन दिलेस सारे
कधी कुणी जे देऊ नये

पिचलेल्या जन्मांतून रुजले
विजभारले सूर नवे
ऐकण्यास जे व्यथेत मिटले
लोचन राधेचेच हवे

श्याम घनांची उतत अनावर
कासावीस बरसात अशी
काळोखाच्या उमुनेकाठी
धडधडणारी हवा पिशी

मलाच नकळत माझे डोळे
यमुनेतून वाहत जाती
अंधपणातच चाचपतो मी
फुटल्या जन्माची माती

दान तुझे हे घेण्यासाठी
फुटल्या वाचून हात कुठे ?
या भरलेल्या रित्या ओंजळीत
हिरवा हिरवा जन्म फुटे
                                                                                           _ मंगेश पाडगावकर

Monday 7 January 2013


निर्दय बालेस


अखेर झाली आता घे प्रणाम जाता जाता
    जिंकुनी तुजला प्रेमे  होईन  दास तुझा जन्माचा
या आशेवर जीव टांगला होता या दिनाचा

नजर जराशी तुझी बदलता थोडा थोडा होई
वेडा माझा जीव बुडविला तू शोकाच्या डोही

 होते नव्हते त्याची केली तुझ्या ठिकाणी पोच
  जिवाच्या जाळ्यात झेलला शब्द न पडला तोच

  रूप मनोहर असले बुद्धीही तीव्र लाभली तुजला
  खरया गुणाची पारख काही असेल तव हृदयाला

वेडी आशा अशी धरुनिया धडा जीवाचा केला
      भल्याबुऱ्याच्या भेद न तुजला अनुभव भलता आला

   केल्या ज्याच्या पायघड्या मी तुझ्या पावलांसाठी
त्या हृदयाला तुडवून गेलीस नटव्या थाटापाठी

जग सगळे हे डोळ्यां पुरते, रूप जीवाला पुरते
उदार हृदया परी निर्दय जग दगडाखाली पुरते

                  ज्या देवाने जग हे केले, ज्या प्रेमे हे चाले
                  त्या देवाला, त्या प्रेमाला जाळीन आता बाले

जगावाचुनी लाभतीस तरी जग मी केले असते
तुझ्यावाचुनी जग हे आता असून झाले नसते

दिला तिलांजली अश्रूंचा हा त्या प्रेमाच्या नावा
परतायचे नाही आता त्या प्रेमाच्या गावा

होईल होईल वाटत होते तेच अखेरीस झाले
नाव घेतल्यावाचून आता मनात झुरणे आले
                                                                                             _ गोविंदाग्रज

Thursday 3 January 2013



प्रीती हवी तर


प्रीती हवी तर जीव आधी कर अपुला कुर्बान;

प्रीत हवी तर तळहातावर घे कापुनी मान !

तलवारीची धार नागिणी लसलसती प्रीत,

याद ठेव अंगार लावील  जगाला निमिषात !



प्रीती निर्मिली तुला वाटते का दुबळ्यासाठी ?

प्रीतीदेवी जगदेकरवी जो जाय तयापाठी

नव्हे प्रीतीला रंग लाविला लाल गुलाबांचा,

परी रुधिराचा, धडधडणाऱ्या जळत्या जीवाचा.



गुल गुल बोले प्रती काय ती ? काय महालात ?

प्रीती बोलते काळ घालिता कलिजाला हात !

स्त्रैणपणाच्या चार भावना नाच पचती ज्याला

हीन जीवाने घेऊ नये त्या हा जहरी प्याला !



सहय जीवाला होय जाहला जरी विधुत्पात,

परी प्रीतीचा घात भयंकर दुसरा कल्पांत !

जिवंतपणी मरण घेउनि फिरणे जगतात,

साठविली ब्रम्हांड दाहिनी दाहकता यात  !
                                                                           _ बालकवी 

कुणी कोडे माझे उकलील का

कुणी कोडे माझे उकलील का ?
 कुणी शास्त्री रहस्य कळवील का ?

हृदयी तुझ्या सखी, दीप पाजळे,
 प्रभा मुखावरी माझ्या उजळे
 नव रत्ने तू तुज भूषविले,
 मन्मन खुलले आतील का ?

गुलाब माझ्या हृदयी फुलला
रंग तुझ्या गालावर खुलला,
काटा माझ्या पायी रुतला,
शूल  तुझ्या उरी कोमल का ?

माझ्या शिरी धग निळा डवरला,
तुझ्या नयनी  पाऊस खळखळला,
शरचंद्र या हृदयी उगवला,
प्रभा तुझ्या उरी शीतल का ?

मद्याचा मी प्यालो प्याला,
प्रिये, तयाचा मद तुज आला;
कुणी जखडीले दोन जीवांला
मंत्रबंधनी केवळ ? का
                                                    _ भा. रा. तांबे 

Wednesday 2 January 2013


प्रीती

              प्रीती मिळेल का हो बाजारी
                  प्रीती मिळेल का हो शेजारी
                  प्रीती मिळेल का हो बागात
                  प्रीती मिळेल का हो शेतात 
                           प्रीतीची असे अशी ग मात
                           पहा शोधुनी हृदयात !

                  
                  नंदनवनामधी आला
                  कल्पलतेला बहर भला
                  तिची ह्रदयी वीजे पङली
                  प्रीती त्यातूनि अवतरली !  
                           प्रीतीची अशी असे ग मात
                           पहा आपुल्या हृदयात !
                 
                  प्रेमळ कृत्यांची माळ
                  प्रियजनकंठी घाल;
                  द्विगुणित मग तो प्रीती तुला
                  देईल, न धरी शंकेला
                       प्रीतीचा असा असे ग सौदा
                       प्रीतीने प्रीती संपादा !
                  
                  ह्रदयी आलिंगन पाहीले
                  चुंबन मुखकमली वहीले
                  आणिक रुचतील ते चार
                  प्रीतीला होती उपचार
                        प्रीती वाढली, गङे ग सतत
                        पहा तु प्रियजनहृदयात 

                 प्रीती असेल का ग बाजारी ?
                 वेडे ! प्रीती मिळेल का शेजारी !
                                         _ केशवसुत 

तुज आठवते का ?. . . .



हातात हात गुंफुन करुन साखळी 
धुंदीत भटकणे वाट सदा मोकळी !
कधी स्तब्धच नूसते पाहात बसने जळी
तुज आठवते का ?. . . .

क्सलेसे घेऊनी पान एकदा करी
फिरिवलेस माज्या हळुच पापणीवरी 
थरथरत शहारत गेले काही उरी 
तुज आठवते का ? . . .

कधी कातरवेळी घट्ट बिलगुनी 
दुरात कुठे तरी खिळवूनीया पापणी 
भारवूनी झाले शब्द मूक ज्या क्षणी 
तुज आठवते का ?. . . .

हळुहळु तरुंच्या गूढ़सरल सावल्या 
पंखापरी पसरत संथ गहन जाहल्या 
दोघांच्या छाया. . .एकरुप आपु्ल्या !  
तुज आठवते का ?. . . .
                     _ मंगेश पाडगावकर


Tuesday 1 January 2013


                                         संगमोत्सुक  डोह

  

एकत्र गुंफून जीवितधागे
प्रीतीचे नर्तन नाचलोमागे
      एकटा उभा मी तेथे
     भोवती शोधी प्रीयेते
   न दिसे कोठे;  का सोडून गेली?
लोपते का कधी प्रीती उदेली !

दृष्टिस पड़े हे भयाण मात्र
रेताड कोरडे उथळ पात्र !
       प्रिया न जर संगती
       तर हो कुंठित गति.
प्रीती या हृदयी अथांग खोल
 तुङूंब भरली परंतु फोल.

 कोणी ये, हिणवी, “भावना मेली
हसेना, बोलेना, करी ना केली !”
        खटयाळ वादळी वारा
        दौङत येता भरारा
उठती चंचल बाह्य तरंग
अंतरी जडता न पावे भंग.

जीवनज्योत न माझीया गेही
 म्हणून हे कृष्ण वसन देहि;
            एकली कौमुदी हासे,
            ढगात खिन्नच भासे,
 स्तिमीत लाविती तारा,
मावळे उत्साह नाचाचा सारा.

 खाउन रविचा प्रखर ताप
कष्टून, लगुन जीवास धाप,
             प्रदोषसमयी येती
            क्षणैक विसावा घेती,
 घरास वळती माणसे गुरे,
अन माझे अंतर निशब्द झुरे.

 अंबरी इंद्राची दुदुंभी वाजे
 भीषण सुवर्ण सुन्दरी साजे,
            मेघांत हासत खेळे,
           लवत नाचे ते वेळे
 देवांचा भरुन येउन  उर,
 सहश्त्रनयनी ओसंडे पुर !

 नाचले मयूर अवनितली,
मंडूक ते द्विज गातिल जली,
          होउन धुंद त्या क्षणी
          धाउन प्रिय सजनी
 देशील ना मज कसून खेव?
बांधतील वर तोरण देव.

 म्हणत मंगल जंगलगान,
कङ्याहुन खाली लोटुन प्राण,
             होऊन काषायरंग,
            संगात पूर्ण निस्संग,
पावू गे स्माधिसागरी अंत !
 अजून संपेना वैशाख हंत ! 
                                                       _माधव ज्यूलियन